Send translation to: [email protected]
MOSESE BULITAVO
Ena vuku ni veika e vakaraitaka o Nemani Delaibatiki ena “Fiji Sun” ena vula sa oti (Okosita 2015) – me baleta na isema ni veiwekani vakavanua mai Lalagavesi/Caumatalevu/Sanokonoko (Verata) kei na veika tale eso me baleti Mosese Bulitavo, sa koto oqo e ra na ituvatuva ni kawa ka basika cake mai kina ko Mosese me vaka eratou vakaraitaka mai na lewe ni Yavusa Vusaratu ena koro ko Vanuavou, Vaturova, Cakaudrove.
- VANUA O DAWATO – MALAKE, SAQANI, CAKAUDROVE
O Malake - kena icavuti vakavanua “Dawato” - e wili vaka-matanitu ki na Tikina ko Saqani; ia e qali vaka-vanua ki Sovatabua (Natewa).
E tawasei Dawato kei na koro o Vanuavou e dua na uciwai ka basika ki Natewa Bay – veibasai kei na koro ko Natewa. E iyalayala ni Tikina ko Vaturova ko Vanuavou; ka sa tekivu e Malake na Tikina ko Saqani.
- VANUA O VUSARATU – VANUAVOU, VATUROVA, CAKAUDROVE
Na koro ko Vanuavou e kena icavuti vakavanua o “Vusaratu”, ka ratou kawa mai vakadodonu vei Matawalu, na makubui Rokomautu mai Verata. [Oqo na nodratou koro na “Gonelevu”. Na nodratou itokatoka na Gonelevu o “Vanuavou”, Mataqali “Vusaratu” (Mataqali Turaga) ena Yavusa “Vusaratu” ena Tikina ko Vaturova; sa iratou ga eratou vakayagataka tiko na yaca “Vusaratu” – ena loma ni toba ko Natewa me tekivu mai Tikina ko Navatu, Koroalau, Vaturova, Saqani ka yaco sara ki Tawake - me vaka e volai tu ena VKB kei na iVola ni Veitarogi Vanua.
Ia, ena koro ko Natewa, e tiko talega kina na Yavusa “Vusaratu” ka tukuni ratou veiwekani kei iratou mai Vanuavou (Vusaratu).
- NA ISEMA NI VEIWEKANI KO MALAKE (DAWATO) KEI (VANUAVOU) VUSARATU
E dua na marama ni Mataqali Vusaratu (Vanuavou) – Adi Merelesita Tuioro - ka ganei Liuliu ni Yavusa Vusaratu, Sakaraia Gonelevu, ena gauna o ya - e a vakawati ki Malake ki na vuvale liu nei Tui Dawato. O Tui Dawato 1 (vasu ki Vusaratu), e tamai Tui Dawato 2, ka ganena o Salote, ka ganitamai Tui Dawato 3 ena gauna qo.
O Salote e luvei Tui Dawato 1 (na vasu ni Vusaratu), e a vakaluveni ena imatai ni gauna (sega ni vakamautaki) ki vua e dua na turaga ena Yavusa Namako (Dogotuki), Yasana o Macuata. E
-2-
luvena kina o Nemani (Tulivi) Bulitavo, ka tamai Mosese Bulitavo. O Nemani Bulitavo e volai tiko vakararavi vei iratou na Tui Dawato; ka ni basika mai ena kawa yalewa (ka sega ni vakamautaki). Sa vakatale kina o Mosese ni wili vei tamana ko Nemani Bulitavo.
Oqori na veiwekani ka tuva kawa taumada kina o Mosese Bulitavo; baleta na isema ki Verata, ka ra segai ni kila na kena matailalai ka vakaraitaki tiko yani oqo. E sega mada ni kilai na isema kei Dawato ki Verata – me vakataki iratou na “Vusaratu” e Vanuavou.
[ME NANUMI GA: NI SEMA VAKAVANUA NI VANUA O VUSARATU [VANUAVOU] E KILAI VAKAVINAKA SARA TIKO GA MAI NA VANUA VAKATURAGA O SANOKONOKO (VERATA), KA MATATA VAKAVINAKA VEI IRATOU NA TURAGA/MARAMA VEITACINI NA “VESIKULA”.]
O tinai Mosese Bulitavo ga e cavutu mai Nasekula, Labasa - ena nodratou Mataqali na Sauturaga; ka susu tu ga kina ko Mosese Bulitavo me yacova sara ni sa cakacaka.
[Na veiwekani ki Verata me baleti Nasekula, eratou kila ga o ratou o Nasekula ena Yasana ko Macuata.]
Rau sa veibiu makawa o tamai kei tinai Mosese Bulitavo, ka sa laki vakawati tale o Nemani (tamai Mosese) kei na dua na yalewa ni Lekutulevu ena Tikina ko Vaturova.
E a mai tu ga o Salote (Bui Mosese) e Dawato (Malake), ka susu kina ko Nemani (ni segai ni luve ni vakamau).
Oti sa qai vakamautaki Salote tale o koya ga ka gone vei tamai Nemani Tulivi Bulitavo, na tamai Mosese Bulitavo - ki na Yavusa Namako, Dogotuki, Macuata; ka luvena kina o Radu (Manidia, FDB) kei Viliame Gauna (Talatala ni CMF ena gauna oqo). O rau qo erau sa qai volai ki na Yavusa Namako ka ni rau luve ni vakamau. O Nemani Tulivi, na tamai Mosese, e susu tu ga e Dawato, na vanua ka vola kawa bula kina.
- SEMA VAKAVANUA O MALAKE (DAWATO) KEI NATEWA (SOVATABUA) –
Sa tukuni koto mai na imatai ni draunipepa ni vanua vaka-Sovatabua o Dawato. E ka dina taucoko. Ia, na isema vakavanua gona oqori e kauta cake tiko mai o Mosese Bulitavo, ka ni vasu ki Natewa (Sovatabua) na Turaga Tui Cakau (Ratu Naiqama Lalabalavu).
Me noda itukutuku ga ni o Natewa, e sa buli oti kina e rua na “Vunivalu” – e dua e a buli ni oti e dua se rua na yabaki sa oti. Na kena ikarua e qai buli ga ena vula sa oti.
-3-
Na Vunivalu ka buli taumada ena dua/rua na yabaki sa oti, e nodratou Tokatoka o Valelevu – oqo o ratou “Ropate Q Rakuita”. Nai karua ni Vunivalu ka buli ena vula sa oti e nodratou
Tokatoka o Valenisau Oqo o ratou na “Vakalalabure” – ka sema kina vakavanua kina o Mosese Bulitavo baleta na vanua o Dawato.
- SALOTE – NA BUI MOSESE BULITAVO
E a qai so tale na luvei Salote e muri ni sa qai vakamautaki ki na Yavusa Namako. E dua vei ira e yacana ko Rosi ka vakawati tiko ki Vuniyavu (Nadoria) e Rewa. E sa mai tu kina o Salote ena gauna sara ga oqo, ka ni sa qase sara (sivita na 80).
Na ka e yalowai kina o Mosese Bulitavo, ni via vakamacalataka na noda tiko se veiwekani vakavanua, e segai mada ni bau veiraiyaki, se rai lesu ki na ivakatekivu ni nona bula.
Ni via vakatautauvatataka na nona kawa kei na Roko Tui Dreketi – e rawa ni da tukuna ni rau veivolekati cake na “Roko Tui Dreketi kei na Tukada o Tavola” – ka veiyawaki sara na tuva kawa e cakava mai o Mosese Bulitavo kei na Turaga Tui Cakau.
Ia, na ka e lecava o Mosese ni sa mai vakaceuti na kena itukutuku vakamatailalai, , sa qai laurai kina eso na itukutuku ni nona kawa ka dodonu me taqomaki; kei na nona sa mai rawata tu o Buna o Salote na nona bula ena gauna sara ga oqo ena nodra vanua dina na Gone Marama Bale na Roko-Tui-Dreketi – o ya vei ira na Tukadra mai Vuniyavu e Nadoria.
28/09/2015
* * * * * *